Selvi Ağacı... “Çıktım anbar koluna Baktım yarin yoluna Asılır da ölürüm Yârin selvi boynuna”
İnsanlara çok şeyler ilham etmiştir selvi yada servi ağacı. İran Şiraz’da yan yana iki selvi ağacı “aşık ile maşuk” diye söylenir. Bizde de manilerde sevgilinin boynu olur çıkar. Ancak daha derinlerde temsil ettiği değerler çok farklıdır.
C.Çulpan Serviler kitabına göre: (İst.1961) “Işık sever bir ağaç olması, eski zamanlarda bir tedavi vasıtası olarak kullanılması, ehramî servinin göklere doğru yükselişi bazılarınca phallus kültü ile de ilgili görülmüş bulunan konik şekli, antik devirlerde serviye başkaca değerler verilmesine yol açmıştır.”
İran ateşgedelerinde servi önemli yer bulmuştur. Behram Gur’un veziri Mihri Narseh’in ünlü üç bahçesinin biri hurma, diğeri zeytin, üçüncüsü servi ağaçlarıyla doluydu; onikibin ağaç bulunuyordu. Bender Abbas’a giden yol üzerinde “Servistan Sarayı” bulunuyordu. Nevrûz ve diğer bayramlarda “servistan” makamında şarkılar söylenirdi. Hüsrev Perviz’in sazendesi Bârbed’in oluşturduğu otuz makamdan onuncusuydu “servistan”. Dilimize de; “Bâr=huzura girme izni, bed=sahip” anlamında olup, bir kumar türü “barbud” olarak girmiştir.
Grek ve Romalılarda bu ağaç cehennem tanrısıyla ilişkiliydi.; o, yer altı bölgelerinin ağacıydı, cehennemler tanrısı Pluton’un kültüne bağlı olarak mezarları süslüyordu. Büyük bir olasılıkla İstanbul’u aldığımızda selvi ağaçlarıyla mezarlıklarda tanışmamız bir gerçek. Asya’dan getirdiğimiz güçlü ağaç kültü ile selvi hayatımızın ayrılmaz bir parçası oldu. Belki de beraber getirdik, kesin bir kanı çok zor.
Bilinçli yada bilinçsiz günümüzde yaşayan ve devam ede gelen, belki de unutulmak üzere olan bir selvi kültürü var ki, görmezden gelemeyiz. Özellikle Osmanlı, lonca ve sair esnaf kuruluşlarınca üretilen bakır tabak ve siniler üzerinde çokça görülür. Bursa yöresinin ünlü motiflerindendir.
Kadirî, Nakşibendî mensuplarının giydikleri sikke, tac ve takke terklerine rengârenk ipekle işlenmiş motifler; kelime-i tevhidi, kandil; nur-u tevhidi, elif ve dört adet selvi; Arap alfabesindeki “Elif” gibi düz ve uzun şekli ile tarik-i Ahmed-î Muhtar= Müslümanlığın yolu olarak ruhun ölümünü ki; inanç olarak kendilerini teslim edenlerin sırrına erişmek olmaklığını simgelerdi ve elbette “Fütüvve-i esrar-ı tac-ı saadet, esrar-ı kemer, hırka-i selâmet” olarak cihaz-ı dervişan’da (Derviş Çeyizinde); Şeriat, tarikat, hakikat, marifet kapılarını işaret ederdi.
Selvi ibadet eşyaları üzerinde de kendini gösterir. Namaz seccadeleri, buhurdanlıklar, gülabdanlar gibi. En ilgi çekici şekli; antika camiasında “süzme” tabir edilen tespihlerde görülür. İmameye doğru küçülerek giden, dolayısıyla ehramî (piramit) şekil gösteren tespihe aslında Osmanlı’da “servi tespihleri” denilirdi. Ne hikmetse “süzme” oldu çıktı!
Servi simgesi minyetürde, tezhipte, kitap kaplarında, maktalarda (hattat kalemtıraşı), nakış ve resimde, seramikte, cam ve tahta işçiliğinde, fildişi ve sedef eşyalarda, kumaşlarda, halı, kilim dokumalarda, oya ve dantel işlerinde ve neredeyse yaşantımızın her aşamasında kendini gösterir. Hatta binalarda dahi görebilirsiniz. Örneğin Büyük Kent Belediye binasının ön yüzünde duvarların hemen üzerinde.
Bursa’nın çeşitli hazirelerinde, Hürriyet gibi yeni yerleşim yerlerindekiler dahil, mezar şahidelerinin ayak uçlarında ucu kıvrık selvilerle bezeli taş yontular görürsünüz. Kurralar Medresesesi, Ak Bıyık Sultan Hazretlerinin türbe haziresi, Emirsultan, Muradiye ve daha niceleri.
Osmanlı padişahlarının Hac mevsimi için Mekke ve Medine ahalisine gönderdikleri “Surra Alaylarında”, gezginimiz Evliya Çelebi’ye göre; “oyuncu kolları oniki olup bunların dördüncüsüne (selvi kolu) denilmekte.” Karagöz sahne dekorları arasında da selvi, kuş ve diğer hayvan motifleriyle birlikte saray bahçesinde yer alıyor.
Benimle yaşıt olanlar, evlerimizde “güve tutmaz” çam ağacından yapılma ön yüzü selvili “çeyiz” sandıklarını unuttular sanki.
10.06.2004 00:00:40, Tankut Sözeri
Bu yazı 3975
kez okunmuştur.
Sitedeki yazılardan yazarların kendisi sorumludur; site yönetimi
yazılardan sorumlu tutulamaz.
Bursaspor için internet üzerinde hazırlanmış ilk
internet sitesi "Bursaspor. net" Grup ÇEYNÇ Tarafından
Hazırlanmaktadır...
Sitenin alt yapısı ve yazılımı Profornet tarafından
sağlanmaktadır.
